Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας έχει μετατραπεί σ’ ένα από τα πιο αγαπημένα κλισέ των κυρίαρχων οικονομικών και πολιτικών κύκλων όταν πρόκειται να δικαιολογήσουν την πολιτική και τις επιλογές τους. Υπάρχει πρόβλημα με την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας; Τεράστιο. Όμως αυτό δεν οφείλεται στο «εργατικό κόστος», που είναι από τα χαμηλότερα της Ευρώπης, ούτε στους κακούς και άγριους συνδικαλιστές που υποτίθεται ότι τρομάζουν τους επενδυτές, αλλά ούτε και στην κρατική γραφειοκρατία η οποία υποτίθεται ότι με τη διαφθορά της προσβάλει τα χρηστά ήθη των ξένων κεφαλαίων που θέλουν να επενδύσουν στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική.
Τι φταίει γι’ αυτό; Μήπως οι μισθοί των εργαζομένων; Στον Πίνακα 1 βλέπουμε την εξέλιξη του πραγματικού κατά μονάδα «εργατικού κόστους» και ταυτόχρονα τη μεταβολή της μέσης κερδοφορίας του κεφαλαίου στην Ελλάδα τις δυο τελευταίες δεκαετίες.
Αυτές τις δυο δεκαετίες διαρκούς μονόπλευρης λιτότητας, υπονόμευσης ασφαλιστικών και εργασιακών απολαβών, απελευθερώσεων και απορρυθμίσεων, κατάφεραν οι κυβερνήσεις να μειώσουν το πραγματικό κατά μονάδα «εργατικό κόστος» πάνω από 15% και να εκτοξεύσουν τα κέρδη πάνω από 78%! Τη δεκαετία του ευρώ, αν και το πραγματικό κατά μονάδα «εργατικό κόστος» φαίνεται να είχε μείωση γύρω στο 4%, η κερδοφορία του κεφαλαίου γνώρισε πραγματική έξαρση με άνοδο πάνω από 47%!
Η ψαλίδα αυτή μεταξύ κερδών και αμοιβών της εργασίας αποτελεί την ουσία των τεράστιων οικονομικών και κοινωνικών αδιέξοδων που αντιμετωπίζει όχι μόνο το μέσο νοικοκυριό σήμερα, αλλά και η οικονομία ως σύνολο.
Η επίσημη οικονομική μυθολογία από τη δεκαετία του ’80 ήθελε όλα τα προβλήματα να πηγάζουν από μια δήθεν «έλλειψη κερδών», από «υπερβολικές» απαιτήσεις των εργαζομένων, από «αγκυλώσεις» της αγοράς και από την «κλειστή οικονομία» της χώρας.
Σήμερα η οικονομία και η κοινωνία ασφυκτιούν κυριολεκτικά από την υπερπληθώρα κερδών, την απελπιστική συμπίεση του «εργατικού κόστους», την απελευθέρωση των πιο παρασιτικών και αντιπαραγωγικών μονοπωλίων της αγοράς και το «άνοιγμα της οικονομίας» στην ταχύτερη παραγωγική της περιθωριοποίηση διεθνώς. Παρ’ όλα αυτά οι κυβερνήσεις θριαμβολογούσαν για την ταχύρρυθμη «ανάπτυξη» της χώρας. Όμως, στην πραγματικότητα αυτό που παρατηρήθηκε ήταν μια πλασματική επέκταση της εσωτερικής ζήτησης, που στηρίχθηκε κυρίως στην έξαρση των ιδιωτικών και δημόσιων χρεών.
252 δισ. εκτός Ελλάδας!
Τι απέγιναν τα ιδιωτικά κέρδη που γνώρισαν τέτοια έξαρση; Οτιδήποτε άλλο εκτός από επενδύσεις στην παραγωγή. Με το ευρώ και την ελευθερία κίνησης κεφαλαίου, τα ιδιωτικά κέρδη βρήκαν την ευκαιρία να μεταναστεύσουν από την Ελλάδα για να κερδοσκοπήσουν στις διεθνείς αγορές μετοχών, ομολόγων, παραγώγων κ.λπ. Όσο περισσότερο ανοιγόταν η ελληνική οικονομία υπό καθεστώς ευρώ, τόσο μεγαλύτερη ήταν και η ροή πόρων προς το εξωτερικό.
Χαρακτηριστικός είναι και ο Πίνακας 2 (εξαγωγή κεφαλαίου για κερδοσκοπικές τοποθετήσεις στο εξωτερικό και εμπορικό έλλειμμα της χώρας). Διαπιστώνουμε ότι τη δεκαετία του ευρώ διοχετεύτηκαν στο εξωτερικό με τη μορφή αμοιβών, κερδών, τόκων, καταθέσεων, repos και επενδύσεων σε μετοχές και χρεόγραφα του εξωτερικού πάνω από 252 δισ. ευρώ! Θυμηθείτε ότι στις 31.12.2009 το δημόσιο χρέος της χώρας ανερχόταν σε λίγο πάνω από 298 δισ. ευρώ!
Πίνακας 1: Μεταβολή του πραγματικού κατά μονάδα «εργατικού κόστους» και της κερδοφορίας του κεφαλαίου στην Ελλάδα (1990=100). | ||
Πραγματικό κατά μονάδα «εργατικό κόστος» | Ετήσια μεταβολή της μέσης κερδοφορίας | |
1991 | 91,2 | 102,1 |
1992 | 89,5 | 105,5 |
1993 | 88,2 | 107,5 |
1994 | 87,8 | 111,5 |
1995 | 89,2 | 110,0 |
1996 | 88,0 | 113,9 |
1997 | 89,8 | 112,7 |
1998 | 90,8 | 111,4 |
1999 | 88,9 | 116,4 |
2000 | 87,3 | 120,6 |
2001 | 85,1 | 128,2 |
2002 | 84,7 | 133,4 |
2003 | 84,0 | 137,5 |
2004 | 82,7 | 142,0 |
2005 | 82,2 | 149,2 |
2006 | 80,4 | 160,7 |
2007 | 80,1 | 171,1 |
2008 | 81,6 | 179,1 |
2009 | 84,6 | 178,2 |
Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat | ||
Πίνακας 2: Μεταφορά πόρων στο εξωτερικό (εκατ. ευρώ, τρέχουσες τιμές) | ||||||||||
Κατηγορία | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | |
Πληρωμές στο εξωτερικό* | 4.081,6 | 3.699,9 | 4.166,5 | 7.188,0 | 8.949,6 | 10.744,9 | 13.702,7 | 16.621,8 | 13.928,4 | |
Επενδύσεις χαρτοφυλακίου | 514,7 | 2.230,0 | 8.737,9 | 11.489,4 | 18.459,7 | 6.961,2 | 16.351,1 | 268,9 | 4.533,0 | |
Λοιπές επενδύσεις** | 1.467,0 | 7.481,9 | 4.034,5 | 6.215,7 | 6.301,5 | 5.851,0 | 16.266,1 | 27.823,3 | 23.875,7 | |
1 | ΣΥΝΟΛΟ | 6.052,3 | 13.411,8 | 16.938,9 | 24.893,1 | 33.710,8 | 23.557,1 | 46.319,9 | 44.714,0 | 42.319,1 |
2 | Εμπορικό έλλειμμα | 21.610,9 | 22.708,7 | 22.643,5 | 25.435,8 | 27.558,9 | 35.286,3 | 41.499,2 | 44.048,8 | 30.760,3 |
ΣΥΝΟΛΟ 1+2 | 27.663,2 | 36.120,5 | 39.582,1 | 50.328,9 | 61.269,7 | 58.843,4 | 87.819,1 | 88.762,8 | 73.079,4 | |
% ΑΕΠ | 18,9 | 23,1 | 23,0 | 27,1 | 31,4 | 28,0 | 38,9 | 37,1 | 30,5 | |
*Αμοιβές, μισθοί, τόκοι, μερίσματα, κέρδη. ** Καταθέσεις και repos Ελλήνων στο εξωτερικό. Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Τραπέζης της Ελλάδος και Εθνικών Λογαριασμών. | ||||||||||
Περισσεύουν οι «ξένες επενδύσεις»...
Μην νοιάζεστε, όμως, όλα αυτά θα λυθούν αν κατορθώσουμε και προσελκύσουμε ξένες επενδύσεις και κεφάλαια. Και να τα κροκοδείλια δάκρυα της διατεταγμένης δημοσιογραφίας. Πώς θα έρθουν ξένα κεφάλαια αν ο Έλληνας δεν είναι καλός και υπάκουος, αν η Ελλάδα δεν γίνει «ελκυστική» για τους ξένους επενδυτές;
Μόνο που, για μια ακόμη φορά, όλοι αυτοί που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους γιατί δεν έρχονται ξένα κεφάλαια στη χώρα, λένε ψέματα. Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα είναι μια από τις προνομιακές χώρες υποδοχής ξένων κεφαλαίων λόγω του υψηλού μέσου ποσοστού κέρδους στην οικονομία της, του υψηλότερου στην Ευρωζώνη. Ο Πίνακας 3 παρουσιάζει την καθαρή διεθνή επενδυτική θέση της Ελλάδας την περίοδο 2000-2009.
Τι δείχνει ο πίνακας; Τη δεκαετία του ευρώ η Ελλάδα μετατράπηκε σε ιδιαίτερο πόλο έλξης κεφαλαίων από το εξωτερικό. Η καθαρή εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό έφτασε μέσα στη δεκαετία έως και 95% του ΑΕΠ (2007), από 37,6% το 2000 και 45,6% το 2001. Πόσες χώρες υπάρχουν, όχι μόνο στην Ευρωζώνη, αλλά και παγκόσμια, που παρουσιάζουν τέτοια εισροή κεφαλαίων ως προς το ΑΕΠ τους; Ελάχιστες.
Επομένως η ελληνική οικονομία δεν πάσχει από έλλειψη ξένων κεφαλαίων. Αντίθετα πάσχει, νοσεί βαθύτατα από αυτή καθαυτή την προσέλκυση αυτών των κεφαλαίων. Κι αυτό διότι, προκειμένου η ελληνική οικονομία να γίνει ελκυστική στα ξένα κεφάλαια, μετατράπηκε σε παράδεισο χρηματοπιστωτικής αγυρτείας και κερδοσκοπίας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μια οικονομία με την παραγωγή της να συρρικνώνεται και να καταστρέφεται μπορεί να γίνει ελκυστική στους επενδυτές της διεθνούς αγοράς.
Όπως ήταν φυσικό, προσέλκυσε και τα ανάλογα κεφάλαια. Έτσι σε κάθε 1.000 ευρώ καθαρής εισροής κεφαλαίου από το εξωτερικό, τα 720 ευρώ πηγαίνουν σε επενδύσεις χαρτοφυλακίου που κατά κύριο λόγο έχουν ως σκοπό την κερδοσκοπία με εγχώριους κρατικούς τίτλους χρέους και μετοχές, τα 285 ευρώ πηγαίνουν να «ξεπλυθούν» μέσω καταθέσεων και repos στις εγχώριες τράπεζες και μόλις 15 ευρώ εισέρχονται ως άμεσες επενδύσεις.
Πίνακας 3: Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της Ελλάδας (δις ευρώ, τρέχουσες τιμές)* | ||||||
Περίοδος | Σύνολο | Άμεσες επενδύσεις | Επενδύσεις χαρτοφυλακίου | Λοιπές επενδύσεις | ΑΕΠ | % Συνόλου στο ΑΕΠ |
2000 | -51,6 | -7,1 | -55,6 | -2,0 | 136,2 | 37,6 |
2001 | -66,8 | -7,8 | -58,4 | -7,6 | 146,4 | 45,6 |
2002 | -77,9 | -6,2 | -59,6 | -21,1 | 156,6 | 49,7 |
2003 | -101,6 | -8,0 | -78,0 | -20,1 | 172,4 | 58,9 |
2004 | -124,1 | -10,8 | -99,1 | -16,2 | 185,8 | 66,8 |
2005 | -149,2 | -13,2 | -111,4 | -26,5 | 195,3 | 76,4 |
2006 | -178,1 | -14,3 | -127,1 | -38,8 | 210,4 | 84,6 |
2007 | -214,4 | -14,6 | -149,1 | -53,2 | 226,4 | 94,7 |
2008 | -179,2 | -0,6 | -119,8 | -61,2 | 239,1 | 74,9 |
2009 | -201,2 | -3,1 | -144,6 | -57,4 | 237,5 | 84,7 |
* Απαιτήσεις μείον υποχρεώσεις, υπόλοιπα τέλους έτους. Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας. | ||||||
Το μεγάλο στοίχημα της χώρας μας, είναι η παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας της. Δίχως αυτήν είναι αδύνατον να διεκδικήσει μια νέα καλύτερη θέση στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Είναι αδύνατον να αποφύγει τις εξαρτήσεις και τις δουλείες που την έχουν οδηγήσει στη σημερινή κατάντια.
Μπορεί να γίνει αυτό με το ευρώ και μάλιστα υπό καθεστώς χρεοκοπίας; Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι όχι μόνο δεν μπορεί να γίνει, αλλά όσο συνεχίζεται η ίδια πορεία τίθεται υπό αμφισβήτηση η ίδια η επιβίωση της ελληνικής οικονομίας, της χώρας και του λαού της. Επομένως χρειάζεται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα να απελευθερωθεί η χώρα και ο λαός από τα δεσμά του ευρώ και του χρέους ώστε να προχωρήσει στην αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση, η οποία είναι δυνατή μόνο στη βάση μιας γενναίας και ριζικής αναδιανομής εισοδημάτων και πλούτου υπέρ των εργαζομένων.
